Η Λίλα Κίσσα-Φραγκομίχαλου δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Πρόκειται για μια πολυγραφότατη συγγραφέα που έχει κερδίσει τις εντυπώσεις όχι μόνο με τη γραφή της αλλά και με τα πανέμορφα σκίτσα που πλαισιώνουν τα έργα της. Επίσης, είναι ένα από τα πιο ενεργά μέλη της κοινότητας του Φανταστικού στη χώρα μας, αφού, παρόλο που κατοικεί στη μαγευτική Χίο, έχει συμμετάσχει στα περισσότερα φεστιβάλ που δραστηριοποιούνται στον χώρο. Ας τη γνωρίσουμε λοιπόν, λιγάκι καλύτερα.
1. Είσαι μια από τις πλέον παραγωγικές πένες του Φανταστικού. Από το 2016, όταν και μας σύστησες τον ονειρόκοσμο των Angel Eyes, μέχρι και σήμερα έχουν εκδοθεί συνολικά πέντε (5!) βιβλία που φέρουν την υπογραφή σου, και μάλιστα είναι εικονογραφημένα με τα εκπληκτικά σου σκίτσα. Αν αναλογιστεί κανείς πως, μεταξύ άλλων, είσαι και μανούλα, εύλογα απορεί κανείς πού βρίσκεις τον χρόνο για να γράψεις;
Ηλία, κατ’ αρχάς θα ήθελα να σε ευχαριστήσω τόσο για την έμπρακτη υποστήριξή σου τόσα χρόνια, όσο και για τον χρόνο που μου αφιέρωσες για να ετοιμάσεις τα πολύ ενδιαφέροντα και εξατομικευμένα ερωτήματα της συνέντευξης αυτής.
Ναι, πράγματι μέχρι στιγμής έχουν εκδοθεί συνολικά πέντε βιβλία μου, τέσσερα μυθιστορήματα από το Angel Eyes saga και μια αυτοτελής νουβέλα. Και όλα τους συνοδεύονται από δικές μου εικονογραφήσεις. Και όχι, ο χρόνος που έχω στη διάθεσή μου δεν είναι ποτέ αρκετός. Πολλές φορές σκέφτομαι τι βολικό που θα ήταν να κάνω κάποιο ξόρκι κλωνοποίησης !!! (βλέπε kage bunshin από Naruto) Βρίσκομαι πολύ συχνά να δουλεύω διπλοβάρδιες, όπως τις λέω, μοιράζοντας τον χρόνο μου ανάμεσα στη συγγραφή και την εικονογράφηση, αλλά ποτέ δεν έχω μόνο αυτά τα λατρεμένα θεριά να τιθασεύσω. Θέλω να κρατάω ζωντανή και αληθινή την επαφή μου με τους ανθρώπους που παρακολουθούν μέσα από τα social media την εργασία μου. Θέλω να ενημερώνω το site μου (angeleyes.gr) με περισσότερες πληροφορίες για τον Ονειρόκοσμο. Θέλω να γίνω καλύτερη στο digital painting. Θέλω να ολοκληρώσω τη φανταστική γλώσσα Aeonίn που φτιάχνω. Θέλω να χαρτογραφήσω κάθε λεπτομέρεια του ονειρόκοσμου! Και τα θέλω μου τελειωμό δεν έχουν!!!
Όμως υπάρχει λογική εξήγηση πίσω απ’ όλο αυτό το τρέξιμο ευτυχώς! Δεν ακολούθησα το μονοπάτι που ποθούσα παρά μόνο μετά τα 33 μου χρόνια. Και η λαχτάρα μου γι’ αυτό είναι ακόμα συσσωρευμένη μέσα μου. Έχει ανάγκη να εκφραστεί κάθε μέρα. Έτσι οι… διπλοβάρδιες φαντάζουν σαν πεντάλεπτα για ένα fantasy junkie σαν και του λόγου μου! Τόσο οι δικοί μου άνθρωποι, όσο και το σώμα μου δεν έχουν την ίδια οπτική σχετικά με τη ροή του χρόνου, αλλά αυτή είναι μια άλλη τεράστια συζήτηση!!! Εύχομαι να αντέξουμε όλοι μαζί στην πορεία!
Κάπου είχα διαβάσει κάτι σαν: «Δημιούργησε κάτι λίγο κάθε μέρα, και κάποια στιγμή θα βρεθείς να έχεις δημιουργήσει κάτι τεράστιο». Ε, αυτό το ‘λίγο κάθε μέρα’ είναι σχετικό για τον καθένα!!!
2. Εάν δεν κάνω λάθος, φέτος είναι η τρίτη συνεχής χρονιά που θα επισκεφτείς το Fantasmagoria. Γενικά, είσαι ιδιαίτερα δραστήρια στην κοινότητα του Φανταστικού της χώρας μας, παίρνοντας μέρος σε πολλά ακόμα φεστιβάλ (Φantasticon, TheComicCon, Athenscon, Japan Festival κτλ). Πέρα από το προφανές που είναι η προβολή και ενδεχομένως και οι χρηματικές απολαβές, τι σου προσφέρουν τέτοιου είδους εκδηλώσεις ως καλλιτέχνη αλλά και ως φίλο της Φαντασίας;
Πράγματι, αυτή θα είναι η τρίτη χρονιά που θα έρθω στο Fantasmagoria της αγαπημένης Θεσσαλονίκης σαν εκθέτρια και αδημονώ γι’ αυτό! Τα φεστιβάλ της χώρας μας, που δεν είναι και λίγα πλέον, μου προσφέρουν κάτι πολύτιμο: Την επαφή με τον κόσμο που αγαπάει τα ίδια αντικείμενα με μένα. Χάρη στην εργασία μου γνωρίζω αρκετούς ανθρώπους μέσω των social media, πολλοί εκ των οποίων είναι φίλοι μου μετά από τόσα χρόνια. Στα φεστιβάλ αυτά λοιπόν μου δίνεται η ευκαιρία να τους συναντήσω κι από κοντά, να μιλήσω μαζί τους, να ακούσω τις σκέψεις τους για θέματα που μας απασχολούν, αλλά και να ευχαριστηθώ μαζί τους αυτές τις όμορφες πολιτιστικές γιορτές! Τα φεστιβάλ με κάνουν να νιώθω ότι ανήκω σε μια κοινότητα και αυτό, ειδικά μάλιστα όταν ο κόσμος μου λέει ότι κάνω καλή δουλειά, μου δίνει τεράστια δύναμη να συνεχίσω και να γίνω ακόμα καλύτερη. Ως φίλη του Φανταστικού πάλι, απλά καταχαίρομαι γιατί εκεί βρίσκω συγκεντρωμένα πράγματα για να αγοράσω, ενδιαφέρουσες ομιλίες για να παρακολουθήσω, πάμπολλους καλλιτέχνες για να θαυμάσω! Επιστρέφω στο σπίτι με μπαταρία και βαλίτσες γεμάτες Φαντασία!
3. Τα σκίτσα σου είναι σαφέστατα επηρεασμένα από την ιαπωνική σχολή των manga/anime. Παρόλα αυτά, τα τελευταία έργα σου, όπως αυτά εμφανίζονται στα social media τουλάχιστον, έχουν μια τεχνοτροπία που θυμίζει περισσότερο video games. Αυτό είναι κάτι που έγινε ηθελημένα ή έχει να κάνει με το όλο concept στο οποίο εργάζεσαι επί του παρόντος;
Ζωγράφιζα ακολουθώντας το στυλ manga/anime από παιδί, λόγω του ότι με εξέφραζαν τα μεγάλα μάτια των χαρακτήρων. Αργότερα βέβαια πέρασα και από τον ρεαλισμό. Αυτό που θέλω να πετύχω και νομίζω ότι κοντεύω, είναι να παντρέψω τα δύο είδη και να σταθεροποιηθώ σε ένα στυλ ρεαλιστικού manga/anime. Επίσης φέτος κάνω και τις πρώτες μου απόπειρες στο digital painting, ίσως γι’ αυτό το αποτέλεσμα παραπέμπει σε video games. Δεν είμαι έτοιμη να αποχωριστώ το traditional όμως και δε θα το κάνω. Το μολύβι και το πινέλο είναι έρωτας και έχουν μαγεία! Το photoshop απ’ την άλλη προσφέρει ευκολίες. Ελπίζω να πετύχω κι εκεί ένα ωραίο πάντρεμα λοιπόν!
4. Πέρα από τα σκίτσα σου που θυμίζουν έντονα Ιαπωνία, και το πρόσφατο βιβλίο σου (Ινάρι: Ο Δράκος με τις Επτά Καρδιές) βασίζεται πολύ στη συγκεκριμένη μυθολογία. Τι είναι αυτό που βρίσκεις τόσο ελκυστικό στην ιαπωνική κουλτούρα;
Η πρώτη μου επαφή με την Ιαπωνία ήταν φυσικά τα anime που προβάλλονταν στην ελληνική τηλεόραση όταν ήμουν στο δημοτικό. Και οι θεματολογίες που πραγματεύονταν είχαν μεγάλο αντίκτυπο πάνω μου: Η έννοια της δια βίου φιλίας, η διαρκής προσπάθεια για να φτάσει κανείς στην πραγμάτωση των ονείρων του, η εσωτερική μάχη με τους δαίμονές μας, η οπτική της έννοιας της δικαιοσύνης και χίλια δυο άλλα θέματα που προφανώς απασχολούν τους Ιάπωνες με άλλαξαν τολμώ να πω σαν άνθρωπο. Και είναι μια χώρα που ερωτεύτηκα απόλυτα. Κυρίως με την Ιαπωνία από την εποχή Sengoku και μετά, την εποχή του bakufu (σογκουνάτο των Tokugawa), αλλά και την εποχή του bakumatsu (επανάσταση που οδήγησε στην Παλινόρθωση) έχω μια μικρή μανία! Η λυτή αισθητική των παλιών σπιτιών με τις χάρτινες συρόμενες πόρτες, οι κήποι ζεν, οι μονομαχίες των σαμουράι στα σοκάκια του Κυότο, οι σκιώδεις shinobi που τρέχουν στις σκεπές, οι θρύλοι για γυναίκες-αλεπούδες και άλλα μυθικά πλάσματα όπως οι ασιατικοί δράκοι βάζουν φωτιά στη Φαντασία μου. Με ρουφούν κυριολεκτικά σε έναν κόσμο που δονεί μέσα στο είναι μου συναισθήματα πάρα πολύ έντονα και δεν ξέρω καν το γιατί. Πάντως εάν θα έπρεπε να καταλήξω στην πιο ελκυστική νοοτροπία αυτού του λαού για μένα θα ήταν η εξής: Η αφιέρωση στον στόχο μας. Με σώμα και ψυχή. Το akiramenai τους που σημαίνει ‘μην εγκαταλείπεις’ και το gambatte που σημαίνει ‘κάνε το καλύτερο που μπορείς’.
5. Αναμφίβολα, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετά βήματα στον χώρο του ελληνικού Φανταστικού. Πώς βλέπεις εσύ την ελληνική σκηνή; Υπάρχει κάτι που θα ήθελες να δεις να συμβαίνει, κάτι που ενδεχομένως σε ενοχλεί ή σε προβληματίζει;
Ο χώρος του ελληνικού Φανταστικού μεγαλώνει. Οργανώνεται. Επεκτείνεται απ’ όσο μπορώ να αντιληφθώ. Και ο κόσμος ανταποκρίνεται θετικά. Θα ήθελα να δω το Φανταστικό να ανέρχεται στην Ελλάδα και να παίρνει και εδώ τη θέση που του αξίζει! Εντελώς πληροφοριακά,
παγκοσμίως το Φανταστικό είναι το πρώτο είδος προτίμησης του κοινού με τεράστια διαφορά από τα υπόλοιπα και στον κινηματογράφο και στη λογοτεχνία. Ενώ στην Ελλάδα μια μεγάλη μερίδα αναγνωστών εξακολουθεί να πιστεύει ότι το είδος μας είναι παραμύθια που απευθύνονται σε παιδιά γυμνασίου μονάχα! Κάποιες φορές με προβληματίζει αυτό, όμως δεν το βάζω κάτω. Νομίζω ότι εάν συνεχίσουμε με αγάπη να εξηγούμε στους αναγνώστες την εργασία μας, φυσικά και θα κατανοήσουν κάποια στιγμή. Τέλος, αυτό που με ενοχλεί πραγματικά είναι η διάσπαση των ανθρώπων στην Ελλάδα εν γένει και στο Φανταστικό ειδικά. Δεν είμαστε και τόσοι πολλοί, βρε παιδιά! Θα έπρεπε να είμαστε μια γροθιά με κοινό στόχο την ανέλιξη του αγαπημένου μας είδους και όχι να καταφεύγουμε σε διαμάχες δημιουργώντας διάφορες κλίκες… Τέτοιες νοοτροπίες μόνο να καταστρέψουν αγαπημένα πράγματα μπορούν και όχι το αντίθετο. Προσωπικά επιλέγω να απέχω και να ‘ακούω τον Ιάπωνα μέσα μου’ να λέει: «Σε ατομικό επίπεδο εσύ να έχεις ως μέλημά σου να καλυτερέψεις την εργασία σου! Και αν είναι να
αγωνιστείς ομαδικά, βεβαιώσου πρώτα ότι είναι για το κοινό καλό!»
6. Τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε μια τάση να κυκλοφορούν συγγραφικές δουλειές γραμμένες από δύο άτομα (Δάμτσιος/Δημητριάδης, Γιώτσας/Σιούλα, Ανθολογία ‘Βρόχος’). Εάν έβρισκες ένα ενδιαφέρον concept, με ποιον Έλληνα θα ήθελες να συνεργαστείς σε ένα τέτοιο εγχείρημα;
Θεωρώ πραγματικά αξιοζήλευτες τέτοιες συνεργασίες! Το μεγάλο μου ζήτημα σχετικά με αυτό, είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο ‘γεννώ’ τις ιστορίες μου είναι μάλλον μοναχικός. Βρίσκω απίστευτα δημιουργικό το να συζητώ με συναδέλφους ένα ήδη υπάρχον concept δικό μου ή δικό τους και μέσω αυτής της συζήτησης να κερδίζουν όλοι. Αλλά πάνω στο ίδιο το θέμα της συγγραφής, θα χαρακτήριζα τον εαυτό μου μάλλον δύστροπο! Τόσο οι ήρωές μου, όσο και η ίδια η πλοκή έχουν μια τάση να μου επιβάλλονται θα έλεγα. Πολλές φορές ξαναγράφω σκηνές ολόκληρες, αλλάζω σκηνοθεσία, κάνω προσθήκες ή αφαιρέσεις… Είναι μπελάς! Και αν κανείς σκεφτεί ότι είμαι και control freak, τότε το project ‘συνεργατική συγγραφή’ θα κατέληγε σκέτο βασανιστήριο! Παρόλα αυτά, ναι, εάν η θεματολογία μιας Ανθολογίας για παράδειγμα μου γεννούσε μια ιδέα, με μεγάλη χαρά θα συμμετείχα!
7. Οι περισσότεροι συγγραφείς πρώτα έχουν μια κεντρική ιδέα πάνω στην οποία δημιουργούν τους ήρωές τους. Εσύ ως εικονογράφος, χρησιμοποιείς παρόμοια τεχνική ή προηγούνται οι χαρακτήρες της πλοκής;
Και για εμένα προηγείται η κεντρική ιδέα. Και το μήνυμα που θέλω να περάσω βέβαια. Μετά μοιράζονται οι ρόλοι και στήνεται η δομή. Οι χαρακτήρες γίνονται φορείς των πραγμάτων που θέλω να πω στο κοινό αρχικά. Όμως η εικονογράφηση πραγματικά τους φέρνει στη ζωή. Εκεί τους βλέπω καθαρά. Όχι μόνο εμφανισιακά, αλλά και ως συμπεριφορές, όσο περίεργο κι αν ακούγεται αυτό. Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα θα αναφέρω τον Μίχο, τον φύλακα-άγγελο του Angel Eyes, που είναι σεσημασμένος για το ότι δεν είναι ποτέ χαμογελαστός στα illustrations! Στα αλήθεια, υπάρχει meme των fans σχετικά με αυτό!
8. Έχεις κάποιον αγαπημένο συγγραφέα που μόλις βγάλει καινούργιο βιβλίο τρέχεις να το αγοράσεις;
Έχω αρκετούς αγαπημένους Έλληνες συγγραφείς από τον χώρο του Φανταστικού κυρίως! Και η λίστα με τα βιβλία που θέλω να αγοράσω δεν τελειώνει ποτέ! Κάθε φορά γυρνάω από τα φεστιβάλ στο σπίτι με μπαγκάζια γεμάτα βιβλία Ελλήνων λογοτεχνών και είμαι καταχαρούμενη, διότι και η κόρη μου είναι δεινή αναγνώστρια! Και μου αρέσουν πάρα πολύ και οι μελέτες. Για παράδειγμα «Το Φάντασμα στο Χιόνι» της Αγγελικής Ράδου που μελετά τα yurei (φαντάσματα) της ιαπωνικής παράδοσης πραγματικά ήταν instant buy για μένα!
9. Έχω μια απορία, λόγω επαγγέλματος/ιδιότητας μάλλον: Πώς και δεν έχεις ασχοληθεί καθόλου με τον χώρο των κόμικ; Είναι κάτι που αναμφίβολα σου ταιριάζει πάρα πολύ.
Καταρχήν λατρεύω τα κόμικ, ειδικά τα manga! Τα θαυμάζω, τα ζηλεύω ακόμα! Όμως δεν ξέρω εάν θα ήταν ένα απόλυτα ταιριαστό είδος για μένα. Το όνειρό μου (το τρελό) είναι να αναβιώσω το χαμένο είδος του εικονογραφημένου μυθιστορήματος. Και δεν το θεωρώ τυχαίο το ότι επέλεξα κάτι τέτοιο: Το κείμενο είναι σημαντικό για μένα. Θέλω να έχει έκταση. Να χωράει να αναλύσει τα τόσα πολλά που έχω να πω. Ενώ η εικόνα επιθυμώ να υποστηρίζει τη φαντασία του αναγνώστη. Να του δίνει τόσο, όσο να αρχίσει να εικονοποιεί ελεύθερος αυτά που διαβάζει. Και βέβαια είναι κι άλλο ένα θέμα που έχω με την εικόνα: Μένω πολλές ώρες πάνω απ’ την καθεμιά. Και δεν ξέρω αν αυτός ο τρόπος μου θα λειτουργούσε στο κόμικ. Ναι, θα έβγαινε, αλλά πότε;! Τέλος πιστεύω ότι το είδος που έχω επιλέξει εξυπηρετεί καλύτερα τον σκοπό μου: «Θέλω να κάνω τους συνανθρώπους μου να ονειρεύονται περισσότερο». Το εικονογραφημένο μυθιστόρημα είναι πιο ανοιχτό σε ομάδες ανθρώπων. Δε θα ήθελα με κανέναν τρόπο να αποκλείσω τη γιαγιά μου απ’ το να διαβάσει Angel Eyes, έτσι;!
10. Πώς βλέπεις τον εαυτό σου πέντε χρόνια από τώρα; Τι παραπάνω θέλεις να πετύχεις; Και δεν εννοώ μόνο σε επίπεδο βιβλιογραφίας, αυτή είμαι σίγουρος πως θα έχει εμπλουτιστεί κατά πολύ!
Με το που είδα αυτό το ερώτημά σου, άκουσα μέσα στο μυαλό μου τη βραχνή φωνή του Σεντ, του δαίμονα του Angel Eyes να μου μουρμουρίζει: «Ένα βήμα τη φορά…» Η πορεία μου για την πραγμάτωση του ονείρου μου μοιάζει με μια λαξευτή, στενή κλίμακα στα πλαϊνά ενός ψηλού και απόκρημνου βουνού. Το βλέμμα μου το έχω καρφωμένο στο σκαλοπάτι. Είναι πρωταρχικής σημασίας το να το ανέβω με τον καλύτερο τρόπο. Με φιλότιμο, με κόπο, με συνέπεια, με ταπεινότητα… Δεν θέλω να αποσυντονιστώ κοιτώντας τη θέα, ούτε να βιαστώ να δω τι γίνεται παρακάτω. Έτσι δεν έχω ιδέα πως και που θα είμαι σε πέντε χρόνια. Θα έχω ανέβει πολλά ή λίγα σκαλιά; Δεν με ενοχλεί η ποσότητα. Απλά θέλω να βρίσκομαι σε ανοδική πορεία, ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή η θέα θα με ανταμείψει και με το παραπάνω! Ηλία και πάλι σε ευχαριστώ θερμά! Συνεχίστε να ονειρεύεστε όλοι σας και καλή μας αντάμωση στο Fantasmagoria!
